Verlies van jezelf: Begrijp de bedreigde ik-fase bij dementie

22 May 2024

Handreiking voor kwaliteitskringen communicatie bij dementie

Stel je voor dat je langzaam maar zeker jezelf verliest. Je herinneringen vervagen, je persoonlijkheid verandert en je herkent jezelf niet meer in de spiegel. Dit is de realiteit voor veel mensen die leven met dementie, vooral in de zogenaamde 'bedreigde ik-fase'. Hoe ga je om met deze ingrijpende veranderingen, zowel als patiënt als als naaste?

Dementie is een complexe aandoening die verschillende vormen kan aannemen. Een van de meest aangrijpende aspecten is de impact op de identiteit van de persoon. In de bedreigde ik-fase, ook wel de middelste fase van dementie genoemd, wordt dit verlies van zelfbesef pijnlijk duidelijk. De persoon worstelt met veranderingen in zijn persoonlijkheid, gedrag en cognitieve vaardigheden.

Het is belangrijk om te begrijpen dat deze veranderingen niet de 'schuld' zijn van de persoon met dementie. Ze zijn een direct gevolg van de schade die de ziekte aan de hersenen toebrengt. Het herkennen van de symptomen van deze fase is cruciaal om de juiste ondersteuning en zorg te kunnen bieden.

In dit artikel duiken we dieper in de bedreigde ik-fase bij dementie. We bespreken de symptomen, de impact op de persoon en zijn omgeving, en hoe je hiermee om kunt gaan. Ook zullen we kijken naar praktische tips, ondersteuningsmogelijkheden en antwoorden op veelgestelde vragen.

Het is een onderwerp waar veel mensen mee te maken krijgen, direct of indirect. Laten we de stilte rondom dementie doorbreken en samen werken aan meer begrip en ondersteuning voor iedereen die hiermee te maken heeft.

De bedreigde ik-fase, een term die vaak gebruikt wordt in de context van dementie, beschrijft de periode waarin het zelfbeeld en de identiteit van de persoon beginnen te fragmenteren. De precieze oorsprong van de term is moeilijk te achterhalen, maar het weerspiegelt de ervaring van veel patiënten en hun families. Het verlies van autonomie, de toenemende afhankelijkheid en de veranderingen in persoonlijkheid dragen bij aan dit gevoel van een bedreigd 'ik'.

Het begrijpen van deze fase is cruciaal, omdat het de zorgverleners in staat stelt om beter in te spelen op de behoeften van de persoon met dementie. Door de angst en verwarring te erkennen en te valideren, kan men een veilige en ondersteunende omgeving creëren.

Een veel voorkomend symptoom in de bedreigde ik-fase is het verlies van herkenning van geliefden. Dit kan leiden tot angst en verwarring, zowel bij de persoon met dementie als bij de familie. Ook kunnen er veranderingen in gedrag optreden, zoals agitatie, apathie of wanen. Het is belangrijk om te onthouden dat deze gedragingen een uiting zijn van de ziekte en niet van de persoon zelf.

Het is lastig om voordelen te benoemen aan een fase die inherent gepaard gaat met verlies. Echter, de diagnose en het besef van de bedreigde ik-fase kan een stimulans zijn om open gesprekken te voeren over de toekomst, wensen vast te leggen en de zorg af te stemmen op de veranderende behoeften. Het kan ook een moment zijn om de banden met geliefden te versterken en waardevolle momenten te koesteren.

Voor- en nadelen van het herkennen van de bedreigde ik-fase

Er zijn geen directe voor- of nadelen verbonden aan de fase zelf, maar wel aan het herkennen ervan:

Uitdagingen en Oplossingen

1. Uitdaging: Communicatieproblemen. Oplossing: Gebruik eenvoudige taal, non-verbale communicatie en geduld.

2. Uitdaging: Veranderingen in gedrag. Oplossing: Creëer een gestructureerde omgeving, zoek naar de onderliggende oorzaak van het gedrag en raadpleeg een professional.

3. Uitdaging: Verlies van zelfstandigheid. Oplossing: Bied ondersteuning waar nodig, maar stimuleer ook de resterende zelfredzaamheid.

4. Uitdaging: Emotionele belasting voor mantelzorgers. Oplossing: Zoek ondersteuning bij lotgenoten, professionele hulpverleners en respijtzorg.

5. Uitdaging: Angst en verwarring bij de persoon met dementie. Oplossing: Creëer een veilige en vertrouwde omgeving, gebruik geruststellende woorden en vermijd confrontatie.

Veelgestelde Vragen

1. Wat is de bedreigde ik-fase bij dementie? Antwoord: De fase waarin de persoonlijkheid en identiteit van de persoon met dementie veranderen.

2. Hoe lang duurt deze fase? Antwoord: Dit varieert per persoon.

3. Wat zijn de symptomen? Antwoord: Verwarring, veranderingen in gedrag, geheugenproblemen.

4. Hoe kan ik iemand in deze fase helpen? Antwoord: Door begrip te tonen, structuur te bieden en ondersteuning te zoeken.

5. Wat zijn de behandelingsmogelijkheden? Antwoord: Er is geen genezing, maar wel ondersteunende zorg.

6. Hoe ga ik om met agressief gedrag? Antwoord: Blijf rustig, zoek naar de oorzaak en raadpleeg een professional.

7. Waar kan ik ondersteuning vinden? Antwoord: Bij Alzheimer Nederland en andere patiëntenorganisaties.

8. Hoe kan ik de zorg voor een geliefde met dementie combineren met mijn eigen leven? Antwoord: Zoek naar respijtzorg en ondersteuning.

Tips en Trucs:

Communiceer duidelijk en geduldig. Creëer een veilige en gestructureerde omgeving. Zoek ondersteuning bij familie, vrienden en professionals. Focus op de resterende mogelijkheden en geniet van de momenten samen.

De bedreigde ik-fase bij dementie is een uitdagende periode, zowel voor de persoon met dementie als voor zijn omgeving. Het begrijpen van deze fase, het herkennen van de symptomen en het zoeken naar de juiste ondersteuning is cruciaal om de kwaliteit van leven zo hoog mogelijk te houden. Het is belangrijk om te onthouden dat de persoon met dementie nog steeds een individu is met gevoelens, behoeften en wensen. Door empathie, geduld en de juiste zorg kunnen we hen helpen om zich, ondanks de ziekte, zo comfortabel en geliefd mogelijk te voelen. Laten we samen de stilte rondom dementie doorbreken en werken aan een samenleving waarin iedereen met dementie de zorg en ondersteuning krijgt die hij of zij verdient. Praat erover, deel je ervaringen en zoek hulp als je die nodig hebt. Samen staan we sterker in de strijd tegen dementie. Het is een lange en moeilijke weg, maar met de juiste ondersteuning en begrip kunnen we ervoor zorgen dat mensen met dementie en hun geliefden zich niet alleen voelen in deze reis.